Minggu, 15 November 2015




MBEDHAH
             SERAT    
                      KALATIDHA








Dening : Angga XIKJ






SMKN 2 WONOSARI
INAS PENDIDIKAN PEMUDA DAN
OLAHRAGA
DAERAH ISTIMEWA YOGYAKARTA

ATUR PURWAKA 
Assalamualaikum wr.wb
            Puji lan syukur mugyo tansah kunjuk dhumateng gusti allah ingkang sampung paring rahmat lan hidayah saengga saged dadosipun makalah “MBEDHAH SERAT KALATIDHA”. Mboten kesupen kula ngaturaken caos matur nuwun dhumateng Ibu Siti ingkang sampun mbimbing kula wonten ing pelajaran basa jawi.
Wonten ing makalah mriki kula badhe mbahas tentang serat kalathida. Mugi-mugi makalah niki wonten manfaatipun dhumateng pamirsa.
            Kula namung murid SMK wonten menika anggenipun kula nyusun makalah niki kathah kekurangan ,kula nyuwun pangapunten .

Wassalamualaikum wr.wb

PRATELAN ISI
Sampul……………………………………………………………………………....1
Atur Purwaka………………………………………………………………………..2
Pratelan Isi…………………………………………………………………………..3
Pambuka :
            Dhasaring Pirembagan………………………………………………………4
            Andharan Prakawis………………………………………………………….5
            Ancasipun Nyerat Makalah………………………………………………….6
Isi :
            Andharan Analisis Serat Kalatidha Babagan Transliterasi………………….7
            Andharan Analisis Serat Kalatidha Babagan Transkripsi Teks……………..7
            Andharan Analisis Serat Kalatidha Babagan Etimologi Tembung………….9
            Andharan Analisis Serat Kalatidha Babagan Parafrase…………………… 16
            Andharan Analisis Serat Kalatidha Babagan Terjemahan……………….....18
            Mbedhah Isi Teks…………………………………………………………...20
Panutup :
            Dudutan……………………………………………………………………..21
            Pamrayogi…………………………………………………………………..21








  1. PAMBUKA
A. Dhasaring Pirembagan
Tanah jawi kalebet salah satunggalipun tlatah ingkang sampun kawentar nggadhahi meneka warna asil basa, satra, lan budaya. Bab sastra minangka wujud asil akal lan pikiran manungsa ingkang endah, menapa warnawujud tulisan utawi lisan ugi kathah wujudipun. Salah satunggaltuladha asil kasusastran Jawi ingkang wujudipun sastra tulis inggih menika naskah utawi manuskrip, ingkang tegesipun asil tulisan tiyang-tiyang jaman rumiyin ingkang racakipun ngemot bab piwulang, sejarah, agami, lsp.
Wonten pirembagan, ing samangke badhe kaandharaken analisis ngengingi bab naskah utawi manuskrip ingkang sampun dipun sebut wonten nginggil. Dene perangan ingkang badhe dipun analisis inggih menika teks awujud perangan 10 pada saking menika pethikan serat Kalatidha igkang cacahipun wonten 13 pada. 13 pada menika dipun serat wonten dhapukan sekar macapat metrum sinom, ingkang dipun anggit dening R. Ng. Ranggawarsita.
















B. Andharan Prekawis
Kangge ngampilaken anggenipun nganalisis teks awujud perangan 10 pada saking petikan serat Kalatidha menika, katemtokaken seperangan prekawis ingkang badhe dipun rembag, inggih menika:
  1. Transliterasi ortografi
  2. Transkripsi ortografi
  3. Etimologi
  4. Parafrase
  5. Terjemahan
  6. Mbedah Naskah


















C. Ancasipun Nyerat Makalah
Ancasipun dipun serat makalah analisis serat Kalatidha menika, kajawi kangge nyekapi kabetahan tugas ibu Siti, ugi kangge mangertosi wosipun serat Kalatidha.
Makalah menika dipun serat supados samangke seged dipun dadosaken salah satunggaling referensi utawi sumber kangge sok-sintena kemawon igkang kepingen mangertosi bab serat Kalatidha. Ingkang salajengipun saged dipun dadosaken usaha pambuka kangge nanemaken lan nuwuhaken raos remen tiang sanes supados saged kepengin nganalisis serat Kalatidha.




















  1. WOSING PIREMBAG
Kados ingkang sampun dipunandharaken wonten perangan ing ngajeng, menawi analisis serat Kalatidha menika dipunbagi dados perangan-perangan utama ingkang ngewrat pirembagan kasebat.
A. Andharan Analisis Serat Kalatidha Babagan Transliterasi
Transliterasi inggih menika nggantos sarta ngewahi seratan teks saking abjad satunggal dhateng abjad sanesipun. Tuladhanipun, mewahi huruf mawi aksara Latin. Metode transkripsi ugi dipunbagi dados metodetrnskripsi diplomatik kaliyan metodetranskripsi ortografi. Metode trnsliterasi diplomatic inggih menika mewahi aksara teks utawi naskah tanpa nggantosejaan utawi kalepatan sanes. Dene metode transliterasiortografi iggih menikamewahi aksara teks utawi naskah, ejaan ingkang dipunginakaken kedah jumbuh kaliyan ejaan teks asil trnsliterasi, ugi dipunkeparengaken nglaeresaken tembung utawi ukara ingkang dipunanggep lepat.
Wonten andharan transliterasi teks manggala menika, kanca-kanca penulis ngginakaken transliterasi ortografi. Katamtokaken metode transliterasi menika amargi pirembagan ingkang kaandharaken imggih mbedhah isinipun, pramila menawi ngginakaken metode ortografi ingkang ngetingalaken asil transliterasi ingkang ngginakaken pedoman EYD aksara latin, kadosipun langkung gampil dipun mangertosi tegesipun.


B. Andharan Analisis Serat Kalatidha Babagan Transkripsi Teks
Transkripsi inggih menika nyerat seratan taks ingkang badhe dipun analisis. Racakipun, metode transkripsi dipun bagi dados metode traskripsi diplomatic kaliyan metode transkripsi ortogrfi. Metode transripsi diplomatic inggih menika jinis transkripsi ingkang dipunginakaken kanthi boten mewahi sedaya ingkang gegayutan kaliyan teks, kalebet ejaan, kedah menapa wontenipun. Dene metode trnskripsi ortografi inggih menika jinis transkripsi ingkang saged mewahi ejaan lan dipunjumbuhaken kaliyan ejaan teks asil transkripsi.
Wonten analisis menika kanca-kanca penulis ngginakaken metode transkripsi ortografi, inggih menika kanthi mujudaken teks seratan ingkang dipunanalisis.





Transkripsi Ortografi Teks Serat Kalatidha:
Bebuka-wahyaning arda rubeda/ Ki Pujangga amengeti/ mesu cipta mati-raga/ mudhar warananing gaib/ sasmitaning sakalir/ ruweding sarwa pakewuh/ wiwaling kang arana/ dadi badaling hyang widdhi/ amedharken paribawaning bawana//
Mangkya darajating praja/ kawuryan wus sunya ruri/ rurah pangrehing ukara/ karana tanpa palupi/ ponang parameng kawi/ kawileting tyas malatkung/ kongas kasudiranira/ tidhem tandaning dumadi/ ardayeng rat dening karoban rubeda// retune ratu utama/ patihe patih linuwih/ pra nayaka tyas raharja/ panekare becik-becik/ parandene tan dadi/ paliyasing kalabendu/ malah makin andadra/ rubeda kang ngreribeti/ beda-beda ardane wong sanagara// katatangi tangisira/ sira sang paramengkawi/ kawileting tyas duhkita/ kataman ing reh wirangi/ dening upaya sandi/ samaruna anarawung/ pangimur manuhara/met pamrih melik pakolih/ temah suha ing karsa tanpa weweka// dhasarkaroban pawarta/ bebaratan ujar lamis/ pinudya dadya pangarsa/ wekasan malah kawuri/ yen pinikir sayekti/ pedah apa aneng ngayun/ andhedher kaluputan/ sisniraman banyulali/ lamun tuwuh dadi kakembanging beka// ujaring panitisastra/ awawarah asung peling/ ing jaman keneng musibat/ wong ambek jatmika kontit/ mengkono yen niteni/ pedah apa amituhu/ pawarta lalaworan/ mundhak angreranta ati/ angurbaya ngiketa cariteng kuna// keni kinarya darsana/ panglimbang ala lan becik/ sayekti akeh kewala/ lelakon kang dadi tamsil/ masalahing ngaurip/ wahanira tinemu/ temahan anarima/ mupus pepasthening takdir/ puluih-puluh anglakoni kaelokan// amenangi jaman edan/ ewuh-aya ing pambudi/ melu edan nora tahan/ yen tan melu anglakoni/ boya kaduman melik/ kaliren wekasanipun/ dilalah karsa Allah/begja-begjaning kang lali/ luwih begja kang eling lawan waspada// samaono iku bebasan/ padu-padune kepengin/ enggih mekoten man Dhoplang/ bener ingkang angarani/ nanging sajroning batin/ sajatine nyamut-nyamut/wis tuwa are papa/ muhung mahas ing asepi/ supayantuk parimarwaning Hyang Suksma// beda lan kang wus santosa/ kinarilan ing Hyang Widdhi/ satiba malanganeya/ tan susah ngupaya kasil/ saking mangunah prapti/ pangeran paring pitulung/ marga samaning titah/ rupa sabarag pakolih/ parandenemaksih taberi ihtiyar//










C. Andharan Analisis Serat Kalatidha Babagan Etimologi Tembung.
Pirembagan etimologi tembung menika wosipun inggih ngrembag tembung-tembung ingkang awis-awis dipunginakaken ing padintenan, pramila tegesing tembung ing nggil sawau dereng dipun mangertosi. Kanthi mekaten tembumbung-tembung sawau badhe dipun padosi asal saha wujudipun.
Etimologi tembung ing perangan serat kalatida :
Wahyaning
wahya + ing
Wahya (S) kw : wetu, wedar, kelair (BDJ,1933:653 A)

Arda
(S) kw =          1. Pangangsa-angsa, ngangsa, murka, hawa nepsu
2. banget, keluwih-luwih (BDJ,1933:18B)

Rubeda
Amengeti        : penget, kn : peling sing eling marang (BDJ,1933:481 A)

Mesu
pesu, diudi (dietog) kalawan temen-temen (tmr. Badan, budi,lsp)
(BDJ,1933:488A)

Mudhar
udhar,kn : ucul tmr. Tali, lsp, dijlentrehke, dijereng (BDJ,1933:435 B)

Warananing
warana,kw, kelir, slintru, aling-aling (BDJ;1933:656 B)

Sasmita
kw, polataning praen,nglamat,pratandha (BDJ,1933:547B)

Sakalir
kw; kabeh sakabehe, sakehe (BDJ,1933:539B)



Ruweding

kn :      1. Bundet tmr.bolah (BDJ,1933:634B)

2.kisruh
3. egg. Bingung, kuwur, tmr ati

Sarwa
(sarwiengg. K) kn :     1. Kabeh, sakabehe, sakehe
2. wutuh tanpa gotong, babar pisan (BDJ,1933:634B)

Pakewuh
K :       1. Reribed, alangan
2. apa-apa sing njalari rekasa (kangelan)
3. nandang kangelan (rekasa) (BDJ, 1933:458B)

Wiwaling
:  wiwal + ing
Wiwal kkn : uwal, pisan oncat (BDJ , 1933:666B)

Warana
kw : kelir slintru, aling-aling ktj.wrana (BDJ, 1933:656B)

Badaling
(A) kn :            1. Sesulih (kang dikon munggah kaji)
2. engg. Wewakil (ing pakaran babagan agama) (BDJ, 1933:24B)

Amedharken
wedar kn : wetu, wudar (BDJ, 1933: 659B)

Paribawaning
. Kw : panjamah, pangapesan (BDJ, 133:473B)

Bawana
(S) kw :           1.amal, panganan
2. jagat (BDJ, 1933:34B)

Praja
kw, 1. Kraton, 2. Krajan, 3. Negara, 4. Ak : kedhaton (BDJ, 1933:509A)
Kawuryan
kw :1. Ak : keri, 2. Katon (BDJ,1933:195A)

Sunya
kw, suwung, sepi (BDJ,1933:575A)
Rurah
kw, rusak, bubrah (BDJ,1933:534A)

Pangrehing
pangreh, kn : 1. Cara, lsp. Enggone ngerehake ; 2. Kang reh, kang mangarepi
pakumpulan, lsp. (BDJ,1933:471A)

Karana
kn, ak : sebab, jalaran, ktj. Krana (BDJ,1933:189A)

Palupi
kw, 1. Pola,tuladha, 2. Laying, tulisan (BDJ,1933:460A)

Ponang
kw, kang ; ktj. Ponang (BDJ,1933:506B)
Parameng kawi : kw, ktj : parama kawi (BDJ,1933:472A)

Parama kawi, S, kw. 1. Pujangga linuwih, 2. Putus ing kawruh basa
(kekarangan)

Kawileting
kawilet + ing ; kawilet, kw : katut, kapicut dening tembung manis, lsp : ktj.
Wilet (BDJ,1933:194B)

Kongas
kw ,1. Sumerbak ambune; 2. Misuwur banget (BDJ,1933: 245A)

Kasudiranira
kasudiran + ira ; kasudiran : kw, kekendelan, kawanen, ktj. Sudira
(BDJ,1933:191A)

Tidhem
kw : surem, sirep (BDJ,1933:605A)
Ardayeng
ardaya + ing ; ardaya, S, kw : ati, dununging pangrasa (BDJ,1933:18B)

Karoban
kw, kebanjiran, keleban ; ktj. Rob (BDJ,1933:190A)
Ratu
raja, pangarep tmr. Dolanan (BDJ,1933:522B)
Utama
s. 1. Kw, becik, linuwih
Patih
kn.       1. Priyagung kang nindakake paprentahaning Nagara (embaning ratu)
2. ar. Pangkat sangisore bupati (BDJ,1933:476B)
Linuwih
luwih + in-
Luwih : langkung
Torah (punjul) saka ing mesthine
Ngungkuli yen tinimbang
Karo, lan
Banget, keladuk
Nayaka
s,          1. Kw. Panuduh, ppanuntun, pangarep
2. kn. Juru rembug (pangkat sanduwuring bupati)
3. kn ak. Minister (BDJ,1933:335B)
Raharja
kw. Rahayu, reja (BDJ,1933:516B)
Panekare
panekar kn. Ak : gebayan, pulisi ngiras kepala kampong (BDJ,1933:464B)

Becik
: n. sae k :        1. Ora ana cacate
2. utama (tmr. Bebuden, kalakuan)
3. ora ana owahe , slamet
4. ora pasulayan (tmr. Bebojoan, memitran)
5. Endah (bagus, ayu)
6. Asri, njerengake (tmr. Pasawangan)
7. Kukuh 9tmr. Gegawean) (BDJ,1933:43B)

Andadra
Dadra n. kn: saya banget  (BDJ, 1933:63 B)
Ngreribedi
Ribed kn:  1. Apa-apa sing njalari ora sempuluring laku (pagawean, lsp)
2. kena ing ribed
3. susah marga kena ketaman sing angel.
Ardane
(S) kw. 1. Pangangsa-angsa, angsa, murka, hawa nepsu.
2. banget, keluwih-luwih
Katatangi
Tangi, kn: wungu, ki. Gumelar, njebak (BDJ, 1933: 591 B)
Duhkita
S, kw: susah, sedih (BDJ, 1933: 71 B)
Wirangi
Wiring+- I ; wiring: kn, isin kang kaweruh ing akeh (BDJ, 1933:664 B)
Sandi
Engg: kn, rada; 2 kw: wadi ,disaman, disamun (BDJ 1933:543 B)
Samanura
Saru+-um-+-na; saru: kn, ora pantes (tmr. gunem, tindak-tinduk (BDJ: 547 A)
Pangimur
Pan-+ imur; dilepur, dirimuk, direrapu (BDJ, 1933: 170B)
Manuhara
Kw: ktj. Manohara: S, Kw: endang, nengsemake, 2 . Memalad sih, ngarih (BDJ, 1933: 291 A)
Met
Kw, golek, njupuk, ngepek (BDJ, 1933: 303 A)
Weweka
Kn: ngati-ati, prayitna; ktj. Weka (BDJ, 1933: 659 B)
Benaratan
Barat, engg. Kn, angin gedhe (BDJ, 1933:31 B)
Pinudya
Pudya+in;
Sayekti,
Kw; sanyata, temenan; ktj. Yekti (BDJ, 1933: 31 B)
Pedah
Kn. ak: paedah (BDJ, 1933:479 B)
Paedah: kn; piguna (BDJ, 1933: 456 B)
Beka
Engg. Kn: 1. Ak. Kangelan, reribed (BDJ, 1933: 34 B)
Ujaring
Ujar+ing; ujar: kn: 1. Gunem, wetuning tembung
Niyat kang kawetu (kauk, nadir) (BDJ,1933:435)
Panitisastra
Paniti-sastra
Paniti, 1. (priksa)enggone niti-priksa (BDJ, 1933:465 A)
Panitisastra: enggone niti-priksa sastra
Awarah
(oet. Wewarah) kn: pitutur, pituduh bab pratikele nindakake (BDJ, 1933:244 B)
Asung
Kw, aweh (BDJ,1933: B)
Kontit
Kn, kalah, ora tandhing (timbang karo jodhone), kari banget (BDJ, 1933:244 B)
Kinarya
Karya+-in-;
Karya, 1. Kw: pagawean
2 gawe, nindakake,
3 engg.ak: pagawean tukang (BDJ,1933:)
Darsana
S, kw, conto, tuladha (BDJ,1933: 65 B)
Tamsi
I, A, kn: tuladha becik (BDJ,1933:589 A)
Wahananera
Wahana+near
Wahana, S, kw: tutunggangan, katrangan, tegesing impen ngalamat, lsp (BDJ,1933:345 B)
Nera, kw: -e,-ne (BDJ,1933:345 B)
Wahananera:tunggangane
Tinemu
Temu+-in-; temu, I,n. panggih, kn, 1. Panganten lanang wadon digantungake, 2. Kepethuk, gathuk karo (BDJ,1933: 601 A)
Temahan
Temah+-an, 1. Kadadeane, pungkasane, 2. Ingg wasana dadi, 3. Merga saka, jalaran saka (BDJ,1933: 339 B)
Anarima
Narima,n, narimah, k.ak. nrima (BDJ,1933:339 A) nrima, n, nrima, K: 1. Nampa kalawan panuwun, 2 . wis marem, ktj. Trima (BDJ,1933: 351 B)
Mupus
Kn: ngurut  jala ; pupus , 2. Kn: wis nrima marang kaanane lelakone , ktj. Pupus (BDJ,1933:327 A)
Takdir
A, kn: papesthen (saka karsaning Allah) (BDJ,1933:586 A)
Puluh-puluh:
Puluh-puluh, kn: kepriye meneh, wis kapeksa nrima lah wong…….(BDJ,1933:501 B A)
Ewuh-aya
Kn, ak: pakewuh banget (BDJ,1933:660 A)
Baya
Engg. Kn: ora (BDJ,1933:56 A)
Man
Ptj: wtj. Paman (BDJ,1933:289 A)
Nyamut-nyamut
Ptj: 1 (isih) adoh utawa dhuwur banget, akeh banget antarane (bedane)
During paja-paja;
Isih during nyakuptemenan (tmr .kawruh lsp) (BDJ,1933:353 B)
Mulung
I kw: munung; ktj piwung. II  kw: mung (BDJ,1933: 323 B)
Mahas
Kw: dolan-dolan; mahas ing asepi kw: dedunung ing papan kang sepi (ninggal kadonyan)(BDJ,1933:286 A)
Mangunah
Kn. ak: duwe kaluwihan bisa ngayuh marga saka imane (BDJ,1933:294)
Prapti
Br: prapta
Maksih
Engg. K: isih (BDJ,1933:287 B)
Taberi
Kn: sregep sarta tlaten (BDJ,1933:584 A)
Ihtiyar
Kn: Golak srana (tetamba lsp); ktj. Setyar (BDJ,1933:168 A)
Reh
Kn: 1: br. Pratingkah
Bab panyeking praja , lsp
Prakara, tatanan, pranatan
Wewengkon kang kabawahing
Munggahing bab oet. Prakara (BDJ,1933: 522 B)
Tuwuh
Kn 1. Thukul, mundhak-mundhak gedhe tmrp tetuwuhan, lsp.
2 timbul, mencungul tmrp, gagasan, nalar, lsp
3 turun (BDJ,1933:617 B)
Tindhem
Tindem kw: surem, sirep, (BDJ,1933:605 B)





D. Andharan Analisis Serat Kalatidha Babagan Parafrase
Miturut ngelmu basa, parafrase inggih menika ngewahi dhapukan teks wujud sekar dados dhapukan teks wujud gancaran (prosa). Ancasipun inggih menika kangge nggampilaken sarta nyetakaken isi ingkang wonten ingg dhapukan teks menika. Rancakipun teks ingkang dhapukan gancaran menika langkung gampil dipunmangertosi tinimbang ingkang dhapukan sekar, awit ukara-ukara saha tetembungan ingkang wonten ing dhapukan gancaran sampun nyata lan cetha, boten wonten teges ingkang entar (kias), kados wonten ing dhapukan sekar .
Asil parafrase teks serat kalathidha menika ngginakaken basa Ngoko lugu. Awit kanca-kanca penulis teks serat kalathida menika nginakaken basa Ngoko Lugu.  Awit kanca-kanca penulis ngadahi pemanggih menawi basa ragam ngoko menika langkung gampil dipun mangertosi dening para pamaos tinimbang basa ragam karma.
Parafrase teks Serat Kalathida
Bebuka : Ki Pujangga ngelingake yen wetune hawa nepsu lan alangan bisa katambani kanthi ngudi piker lan aja nurut pepenginane awak, supaya ucul aling-alinging gaib, iku mau pratandha yen kabeh bundhet lan alangan wis oncat saka eling-elingane, dadi sesulihe Hyang  Widdi ngetokake pangapesane  jagad.
Kahanan Negara saiki wis saya bubrah, tatanan bab unggah-ungguh basa wus ora dinut, merga tanpa tuladha bab kawruh basa, bakal kathut dening kaendhahan kang sayekti kleru, pungkasane ndadekake alangan.
Satenane rajane wus apik/becik, patihe lantip, kabeh padoming Negara uga masyarakat becik, ananging kabeh kuwi ora nuwuhake kabecikan. Merga dayane jaman Kalabendu , kabeh rubeda sarta alangan malah saya ngambra-ambra. Kabeh mau dijalari pepinginane  saben wong ing Negara kuwi ora nyawiji.
Wektu kuwi atine sang pujangga lagi sedih, amarga diasorake wong . sang pujangga isin merga tumindake wong mau. Wong kuwi mau kaya-kaya menehi pangarep sik apik, kang njalari sang pujangga bungah atine, banjur pungkasane ora waspada.
perkarane mung merga kabar sing during mesthi benere, arep didadekake pemimpin ananging kasunyatane ora bener, malah ora digatekake babarpisan, sejatine wis dipikirake, apa ta gunane dadi pemimpin ? Mung arep gawe kaluputan wae, luwih-luwih lali karo awake  dhewe, mung ndadekake repot.
Miturut buku panentukti sastra, sejatine wis ana pratandha. Ing jaman kang akeh rubeda iki eong kang nduweni budi kang luhur ora kanggo. Samoro uga yen awake dhewe nliti, apa gunane precaya kabar kang durung genah dununge, mung bakal nyusahake ati wae. Luwih becik gawe karya –karya bab crita ing jaman dhisik wae.
Gawe karya bab crita ing jaman dhisik kuwi bisa dadi tuladha-tuladha saka crita jaman dhisik, crita kuwi nengenake bab panguripan kang bisa ngedemake ati, pungkasane bisa nrima marang kuwasaning Gusti, kabeh mau dijalari amarga nandhang kadadean ala kang ora ana rampunge.
Urip ing jaman edan, pancen abot, arep melu ora tegel , ananging yen ora melu ora entuk apa-apa, pungkasane bisa nrima marang kuwasaning Gusti, kabeh mau dijalari marga nandhang kadadean ala kang ora rampunge.
Urip ing jaman edan, pancen abot, arep melu ora tegel, ananging yen ora melu ora entuk apa-apa,  pungkasane mung ndadekake kaliren. Nanging iku kabeh wis dadi kersane Gusti , sabegja-sabegja wong lali , isih luwih begja wong kang eling lan waspada marang gusti
Kabeh kuwi sejatine amarga kepinginane ati, bener ta, pancen bener yen ana sing  ngarani kaya ngene, nanging sadjroning batin morat-marit. Wis tuwa are papa, apa meneh sing digoleki, luwih becik nyedak marang Gusti  wis pikantsti.
Beda maneh kanggo wong sing wis santosa, kang  rahmat saika Gusti , kepiye wae nasibe bakal apik, ora perlu angel-angel ngupaya. Saka kaluwihan pangeran bisa menehi pitulung, merga prentahe, wujud apa wae kang didhawuhake , mesthi kudu dibarengi ikhtar.

















E. Andharan Analisis Serat Kalatidha Babagan  Terjemahan
Terjemahan inggih menika nggantos basa satunggal dados basa sanesipun, utawi menawi basa sumber dhateng basa sasaran. Ancasipun inggih menika supados masarakat ingkang boten mangertosi basa naskah utawi basa teks asli, lajeng saged kathah ingkang mangertos. Terjemahan teks manggala menika nginakaken terjemahan ingkang wujudipun paragraf, menawi saking asli parafrase.
Terjemahan teks serat kalatidha :
Sang Pujangga mengingatkan bahwa keluarganya hawa nafsu dan halangan bisa dinobati dengan mengasah pikiran dan jangan hanya menuruti keinginan diri, supaya lepas dari pengaruh gaib, semua itu pertanda bahwa sudah ruwet dan halangan itu sudah muncul, jadi sang Hyang Widdi sudah mengeluarkan kekuasannya, sehingga dunia menjadi hancur.
Keadaan Negara waktu sekarang ,  sudah semakin rusak. Tatanan mengenai sopan santun dalam bertindak sudah tidak dianut lagi, karena  sudah tidak ada lagi yang dijadikan contoh tentang tatacara berbahasa. Semua terpengaruh akan keindahan yang sebenarnya menyesatkan. Pada akhirnya semua itu akan menjadikan halangan.
Sebenarnya raja termasuk raja yang baik, patihnya juga cerdik, semua anak buah hatinya baik, pemuka-pemuka masyarakat baik, namun segalanya itu tidak menyiptakan kebaikan, oleh karena adanya jaman kalla bendu. Bahkan kerepotan-kerepotan semakin  menjadi-jadi . setiap orang memiliki pikiran dan penemuanya masing-masing.
Waktu itulah perasaan sang pujangga menangis , penuh kesedihan, mendapatkan hinaan dan malu, akibat dari perbuatan seseorang. Tampak orang tersebut member harapan menghibur Sang Pujangga menjadi gembira. Akan tetapi kegembiraan itu membuat sang pujangga menjadi kurang waspada.
Persoalanya hanyalah karena kabar angin yang tiada menentu. Akan ditempatkan sebagai pemuka tetapi akhirnya sama sekali tidak benar, bahkan tidak mendapatkan perhatian sama sekali. Sebenarnya bila direnungkan kalah, apa sih gunanya menjadi pemimpin/pemuka??. Hanya akan membuat kesalahan-kesalahan saja. Lebih-lebih bila lupa diri, yang hasilnya tidak lain hanyalah kerepotan .
Menurut buku Panitisan (Ahli Sastra ), sebenarnya sudah ad peringatan. Didalam jaman yang penuh kerepotan dan kebatilan  ini, orang yang berbudi tidak terpakai. Demikian jika kita teliti . apakah gunanya menyakini kabar angin  yang akibatnya  hanya akan menyusahkan hati saja. Lebih baik membuat karya-karya  kisah jaman dahulu.
Membuat kisah lama ini dapat dipakai kaca benggala, yang berfungsi unruk membendingkan perbuatan yang salah dan benar. Sebenarnya banyak sekali contoh-contoh dalam kisah lama, mengenahi kehidupan yang dapat mendinginkan hati, akhirnya menerima dan menyerahkan diri kepada Tuhan. Segalanya  itu menghalangi kejadian yang aneh-aneh.
Hidup dijaman yang edan, memang repot. Akan tetapi  mau mengikuti   tidak sampai hati, tetapi kalau tidak mengikuti tidak akan mandapatkan apapun. Akhirnya dapat derita kelaparan . namun lebih bahagia lagi senantiasa ingan waspada,
Segalanya itu sebenarnya  dikarenakan keinginan hati. Benar bukan ?  Memang benar kalaau ada yang mengatakan demikian. Namun sebenarnya didalam hati repot juga . sekarang sudah tua apalagi yang dicari. Lebih baik mendekatkan diri agar mendapatkan ampunan dari tuhan.
Lain lagi bagi yang imanya sudah kuat. Mereka sudah mendapat rahmat dari Tuhan. Bagaimanapun nasibya  selalu baik tidak perlu bersusah payah tiba-tiba mendapat anugrah. Namun deikian  mereka harus tetap berihktiyar.





















F. Mbedah Isi Teks
Mbedah isi teks inggih menika analisis teks ingkang dipun gayutaken kaliyan babagan ilmu basa, sastra, lan budaya. Makalah menika badhe mbedah isining serat kalathidha.
Dhipun tingali saking basanipun, serat kalathidha ngginakaken basa jawa gagarak anyar. Serat menika kathah nginakaken tembung-tembung seserapan saking basa Arab lan Kawi. Tembung serapan saking basa Arab  tuladhanipun : Ihtiyar, Allah, Rasulullah, alam, awal akhir. Tembung serapan saking basa jawa kawi tuladanipun: ulun, tuwan, tarlen, sanitiyasa, tyas, sapu-dhendha, antuk, mesi.
Dipun tinngali saking babagan sastra, seret menika awujud sekar macapat inggih menika sinom. Titikanipun : 8a,8i,8a,8i,7i,8u,7a,8i,12a. pada sepisan ingkang makalah menika mboten trep kaliyan titikanipun sekar sinom, amargi gatra kaping 8 ingkang kedahipun guru wilangan kaliyan guru lagunipun 8i dipun serat 6i. tembung-tembung ingkang dipun ginakaken ugi tembung ingkang endah, antawisipun: aru-ara, sapu dhendha , mati sadjroning ngaurip, lan sapanunggalipun.
Dipun tingali saking babagan budaya, serat menika dipunserat ing lingkungan jawa-islam , amargi kathah nginakaken tembungserapan saking basa arab. Wosipun serat menika piwulang kangge gesang ingkang saestu, budi ingkang luhur, sarta emut marang Gusti ingkang maha kuwaos. Salajengipun tiyang  menika kedah pasrah dhateng panguwaosipun Gusti Ingkang Maha Kuwaos













  1. PANUTUP
A. Dudutan
  • Serat kalathida menika awujud sekar macapat . serat kalathidha menika awujud sekar sinom
  • Serat menika ngrembag babagan piwulang kangge titianipun tiyang gesang.
  • Dipun tingali saking babagan sastra pada kapisan serat Kalathida ing makalah menika boten trep kaliyan titikan panyeratipun sekar macapat utaminipun sinom.
B. Pamrayogi
Sawijining karya sastra, mesthinipun gadhan ancas saking pangripta lajeng damel karyasastra menika . serat menika minangka salah satunggaling asil sastra ingg jamaipun ugi gadah  ancas  dipunripta serat  kasebat. Ranggawarsita minangka pangripta ngandharaken kahanan ing salebeting  jaman ingkang sinebat jaman edan.


~Matur Nuwun~

Tidak ada komentar:

Posting Komentar